وەرچەرخانێکی سیاسی و کۆبونەوەکەی پیرمام

‎
‎بەری سێ هەفتە لەدوایین پەرەگرافی نوسینێکمان لەمەڕ مێژووی ململانێکانی نێوان دوو هێزە دەسەڵاتدارەکەی هەرێم لە ڕوانگەی قۆناغی دوای پەسەندکردنی بودجەی عیراق تایبەت بە مادەی چواردەی یاساکە ئاماژەیەکمان بەو دەرهاویشتانە کرد کە لێی چاوەڕواندەکرێت کاریگەری نەرێنی بخەنە سەر ڕیتمی پەیوەندیەکانی نێوان(یەکێتی و پارتی)و لە کۆتا دێڕەکانی پەڕەگرافەکەشدا ئەم پرسیارەمان bوروژاندبوو کە " ئایا یەکێتی چۆن خۆی بۆ قۆناغی دوای پەسەندکردنی یاساکە ئامادەکردووە و چ نەخشەڕێگا؟ و کامە پەرچەپلانی لە هەگبەدایە؟ بۆ ئیحتیواکردن و مامەڵەکردن لەگەڵ پەرچەکردارەکانی ڕکابەرە مێژووییەکەی".
‎لەو وەبیرهێنانەوەیە دەمەوێت سەرەتا نیگایەک لە چەند پێناسەیەکی سیاسەت بگرم، کە باڵاترین پێناسە لە ڕوانگەی پرانسیپە مرۆییەکانەوە، سیاسەت" وەک وەزیفەیەکی ئەخلاقیی لە پێناوی چاکەی گشتی و دابینکردنی ژیانێکی ئابڕومەندانە و فەراهەمکردنی زەمینەیەکی گونجاو بۆ گەشە و بەشداری تاکی کۆمەڵگا لە کایەی گشتیدا دەبێتە سەنتەری بەرنامە و تانوپۆی ستراتیژی نزیک و دوورمەودای"، لە پاڵ ئەم پێناسە تیۆریەدا پێناسەیەکی دیکەی(پراگماتی-- پراکتیکی): سیاسەت وەک هونەری تێفکرین و کارامەیی لە قۆستنەوە(استغلال)ی هەلومەرجەکان بۆ گەیشتن(بەوەی مومکینە) ناوزەددەکات.

‎گەڕانەوە بۆ خانووە قوڕەکان:
‎ئەم دەربڕینە سەرەتا وەک چەمکێک لە گەلێک بۆنە و دیدارەکەنیدا ڕەوانشاد(مام جەلال)وەک قیبلەنومای سیاسەتی حیزبەکەی جەختی لێدەکردەوە و دواتر لە کۆنگرەی سێیەمی یەکێتیدا ئەم چەمکە دەبێتە دروشمی مەرکەزی و کرۆکی بەرنامەی سیاسی و تانوپۆی پڕۆژەی حوکمڕانیی نێوان دوو کۆنگرە.
‎بێگومان دووبارەکردنەوەی بەردەوامی ئەو چەمکە و دواتر کردنە سەنتەری جوڵەی سیاسی یەکێتی لەسەر پێشنیاری کەسی یەکەمی حیزب دەکرێت وا شرۆڤە بکەین کە قۆناغی بەر لە کۆنگرە قۆناغێک بووە تێیدا ئەدای سیاسی ئەو هێزە هێدی هێدی لەو چەمک و لەو پرانسپ و ئامانجانە دوور کەوتۆتەوە کە لە پێناویدا لە ناوەڕاستی حەفتاکانی سەدەی پێشوودا دامەزراوە و ئێستا فیگەری سەرەکی ئەم هێزە دێت و وەبیر هاوڕێ و هاوسەنگەرانی دێنێتەوە کە"ئێمە ڕۆژبەڕۆژ لە ئاڕاستە دروستەکە و ئامانجەکانی ئەوی دەمێ دوورکەوتوینەتەوە، و ئەمڕۆ لەژێر جەبری هەلومەرجەکانی قۆناغەکە دەبێت ئاوڕێکی جیددی لەو ڕابردووە دوور و نزیکەی خەباتی شاخ و شار بدەینەوە، و قیبلەنومای ڕێبازەکە لە ڕۆشنایی هەلومەرجەکاندا ئەپدەیت بکەینەوە، دەنا گۆڕانکاریە خێراکانی ناوخۆ و دەوروبەر هێدی هێدی جڵەوی دەستپێشخەریەکانمان لە دەست دەردەهێنێت و دەبینە هێزێکی پلە دووی گۆڕەپانی سیاسی ".

‎پاشەکشە و هەڵکشان :
‎گەر ئاوڕێکی سەرپێیی لەو ساتەوەختە بدەینەوە کە ئەو دروشمە ڕادەگەیەنرێت و دەکرێتە بنەمای نەخشە ڕێگای ئایندەی سیاسەت، دەبینین کە(یەکێتی)چ لە هەولێر و چ لە بەغداد خودان پێگەیەکی مەحکەم و قایم بووە، لە داڕشتنی پڕۆژەی سیاسی و بڕیارە هەستیارەکاندا دید و پێشنیارەکانی جێگەی ئیعتیبار بووە، هەر لەو بەستێنەدایە کە ناوەندە سیاسیەکانی هاوپەیمانە ڕۆژئاواییەکان فیگەری یەکەمی ئەم هێزە بە زمانەی دڵنیایی(صمام الامان)ی کۆی پڕۆژەی سیاسی پاش ڕوخانی ڕژێمی پێشوو ناوزەد دەکەن.
‎پاش نزیکەی دە ساڵ لە غیابی ئەو فیگەرە سەرەکیە لە پرۆسەی سیاسیدا پاشەکشەی پێگە و هەژموونی یەکێتی هەرچەندە لە بەغداد کەمتر ئاسەوارەکانی دەردەکەوێت، بەڵام لە هەولێر ئەم غیابە دەستی ڕکابەرە مێژووییەکەی زیاتر ئاوەڵا دەکات کە بواری بەشداریی ڕاستەقینەی وەک شەریکی پلە یەک سنوردار بکات و لە ڕێی بڕیار و موناوەرە سیاسیەکانەوە ڕووبەری هەڵسوڕان و جوڵەی بەرتەسک بکاتەوە و لە ساتەوەختی توندبونەوەی ململانێ و بەریەککەوتنی ئەجێندا هەستیارەکانیشدا لە گۆشەی دژەپڕۆژەی نەتەوەیی و خیانەتی نیشتمانی حەشری بکات، وەک چۆن لە سەروەختی ڕیفراندۆم و دواجاریش لە ساتەوەختی پەسەندکردنی پڕۆژەی یاسای بودجەی عێراقدا بینەری بووین.
‎لە بەرامبەر ئەم پاشەکشەی پێگەیە لە هەولێر دەبینین پێگە و هەژمونی یەکێتی دەرەنجامی کۆکردنەوە و ڕێکخستنەوەی لاپەڕەکانی دوای پرۆسەی ڕیفراندۆم سەقامگیری و متمانەی زیاتری شەریکە سیاسیەکانی بەغداد بە یەکێتی بەرهەمدێنێ، و گەڕانەوە و پابەندبونی بەردەوام بە بنەما دەستوریەکان و سیستمی دادوەری بەغداد دوو فاکتۆری گرنگن لە تەنیشت میراتی دەوڵەمەندی موحەنەکانەی(مام)دا بواری مناوەرە و بەشداری سیاسی لە بەردەم یەکێتیدا بەکراوەیی دەهێڵنەوە و لە هەڵکشانێکی هێمندا لەسەرەتای تەرتیباتە سیاسی و دەستوریەکانی تایبەت بە داڕشتنی بنەما سیاسیەکانی یاسای بودجەی فیدراڵی بۆ سێ ساڵی ئایندەی عێراقیشدا تیمی سەرکردایەتی و پەرلەمانیی ئەو هێزە بە هەماهەنگی هێزە کاریگەرەکانی دیکە لەوەدا سەرکەوتوودەبن کە دوای سێ دەیە لە سیستمێکی مەرکەزیی دارایی هەرێم جۆرێک لە لامەرکەزی(دارایی -- ئابوری)بۆ زۆنی دەسەڵاتیان زامنبکەن، و ئەمەش بەردی بناغە و بەردەبازێکی سیاسی و دەستوری گرنگە گەر مامەڵەی ژیرانە و وەبەرهێنانی دووربینانەی لەسەربکرێت.

‎ کۆبونەوەکەی پیرمام :
‎کاتێک پافڵ تاڵەبانی لە پیرمام لە لوتکەی هەڕەمی حیزبەکەیدا بێگوێدانە پرۆتۆکۆلی کۆبونەوەکە لەگەڵ شاندی پارتیدا بۆ ماوەی چوار کاتژمێر درێژە بە گفتوگۆکان دەدات، چاودێری بە ئینساف هەقە ئەو هەڵوێستەی لە سۆنگەی خاکەڕایی و خەمخۆریەوە وەک خاڵێکی گەورەی ئەرێنی بۆ تۆماربکات، بەڵام ئەوەی کە گرتەیەکی ڤیدیۆیی لەمیانەی پشودانی شاندەکاندا پیشانی سەرۆکی یەکێتی دەدرێ و دەبێتە مایەی نیگەرانیەکی قوڵ و لە بەرامبەردا ڕەخنەی توند و ناڕەزایەتی بەڕووی شاندی بەرامبەردا دەداتەوە، ئەم ڕووداوە بەبۆچونی چاودێری بە ئاگای پاشخانی مێژووی ململانێی نێوانیان لەلایەک، و دیسپلین و مەرکەزیەتی توند لە جڵەوکردنی گوفتار و کرداری کادرەکانیدا لەلایەکی ترەوە، گوزارشتن لەوەی کە"ڕووداوەکە ڕەفتاری سەربەخۆ و سەرەڕۆیانەی کادرێکی باڵای پارتی نەبووە، بەڵکو مەدروس و پلانڕێژکراوە و گوزارشتی ڕاستگۆیانەیە لە نیەت و ئەجێندای ئەو هێزە، و ئاماژەیەکی ڕۆشنیشە بە درێژەپێدانی ئەو زهنیەت و ئەو عورفە سیاسییەی کە زاڵبووە بەسەر کۆی کاری پێکەوەیی و شەراکەتی سیاسی سێ دەیەی نێوانیاندا"، و بیرکردنەوە لە دەستکاریکردنی ئەو چوارچێوانە و چونە سەرمێزی گفتوگۆکان بەو ئامانجە تەنها بەفیڕۆدانی کات و سپاردنی کۆبونەوەیەکی بێ بڕشتە بە کۆبونەیەکی بێبڕشتی دیکە.
‎ئێستا و ئیدی لەم ساتەوەختە هەستیارەدا کە پێدەچێت بەرچاوی یەکێتی زیاتر ڕۆشن بوبێتەوە لە ئایندەی مامەڵەکردن لەگەڵ ڕکابەرە سیاسیەکەیدا، ئەو ڕکابەرەی لە سەرجەم قۆناغەکانی ڕابردوودا ستاوەختێک بەدیناکرێت وەک ساتەوەختی ئێستا دەرەنجامی گرفتی قوڵ و تەنگژەی سیاسی و ئابوری و یاسایی بواری مناوەرەی هێندە بەرتەسک بوبێتەوە و توانای قۆڵبادانێکی دیکەی یەکێتی هێندە پاشەکشەی کردبێت، لێرەوە دانیشتوانی زۆنی دەسەڵاتەکەی لە چاوەڕوانی ئەوەدان ڕیتمی نوێی ململانێکان لە بەرژەوەندی دەرامەت و گیرفانی دانیشتوانی خانووەقوڕەکان و بوژاندنەوەی بازاڕ و وەگەڕخستنەوەی پڕۆژە خزمەتگوزاری و وەبەرهێنەکاندا یەکلابێتەوە، و گەر دیموکراسیەتی ڕاستەقینەش کورتکردنەوەی مەودای چاوەڕوانییەکانی خەڵک بێت، ئەوا ئایندەی هەڵکشان یان پاشەکشەی هەژمونی هەر هێزێکی سیاسیش پابەندی توندی سەرکەوتن یان کورتهێنانە لە پەڕینەوە لە ڕۆخی چەقبەستوویی و چاوەڕوانییەوە بۆ ڕۆخی وەبەرهێنان و قۆزتنەوەی وردبینانە و موحەنەکانەی هەل و ئۆپشنە هەستیارەکانی قۆناغەکە.

‎