ئەنفال... یادەوەری موکەڕەمێک پر بەهاتر لە زێڕ

کاتێک ڕووی تۆم بە بیر دێتەوە  ئەی موکەڕەم، شریتی یادەوەرییەکان وەک باران بەسەرمدا دەبارێن، و وەک خۆت دەتبینمەوە: کتێبەکانت لەژێر باڵت هەڵگرتووە، و بزەکەت پێش خۆت دەکەوێت، بانگم دەکەیت بۆ خوێندنەوەی ناونیشانێکی نوێ، بۆ تێگەیشتنێکی قووڵتر، بۆ نزیکبوونەوەیەکی زیاتر لە ئەو جیهانەفراوانەی  کە وات دەبینی من شایەنی چوونە ژوورەوەیم هەیە. تۆ کە تەنها هاوڕێیەک  و میمک زایەک نەبوویت، بەڵکو پەنجەرەی یەکەمم بوویت بەرەو ڕۆشنبیری، بەرەو سیاسەت، بەرەو خەونبینین بە کۆمەڵگایەکی ئازاد کە مرۆڤ تێیدا بە شکۆوە بژی، لە هیچ بیرۆکەیەک نەترسێت و لە پێناو هیچ بۆچوونێکدا نەکوژرێت.

ئاخ ئەی موکەڕەم... چەند تاوانبار بوون ئەو دەستانەی کە بۆ تۆ درێژ کران، و پبەرەو کوورەکانی ئەنفال پاڵیان پێوە نایت تۆ تەنها ژمارەیەک نەبوویت لە تۆمارێکی درێژی قوربانییەکاندا، تۆ بیرۆکەیەک بوویت، تۆ بڵێسەیەک بوویت، تۆ ویژدانێکی زیندوو بوویت لە سەردەمێکدا کە هەموو چراکان تێیدا کوژانەوە.

دەیانویست تیرۆرت بکەن، نەک تەنها وەک کەسێک، بەڵکو وەک هێمایەک بۆ کەلتوور، وەک دەنگێک بۆ ئاشتی، وەک خەونێک بە نیشتمانێک کە مرۆڤ تێیدا دوور ناخرێتەوە لەبەر ئەوەی کوردە، یان لەبەر ئەوەی ڕۆشنبیرە، یان لەبەر ئەوەی ڕەتی کردەوە مرۆڤایەتی خۆی لەبیر بکات. بەستراوەیی بەرەو  بیابانیان  بردیت، و فڕێیان دایتە ناو ئەو چاڵانەی کە دەیانویست لەبیر بکرێن، بەڵام لەبیریان کرد کە مرۆڤ ناشاردرێتەوە، بەڵکو نەمر دەبێت ئەگەر کەسێکی هەبێت لەسەری بنووسێت، کەسێک بیری بکەوێتەوە، کەسێک ڕەتی بکاتەوە لەبیری بکات.

لەبیرت ناکەم ئەی موکەڕەم. هەر دەمێنیتەوە برینێک لە دڵدا کە ساڕێژ نابێت، و هەر دەمێنیتەوە شایەتێک لەسەر یەکێک لە تاریکترین لاپەڕەکانی مێژوومان. 
ئەنفال تەنها کردەیەکی سەربازی نەبوو، بەڵکو ڕاگەیاندنێکی فەرمی بوو بۆ مردنی ویژدان لە وڵاتێکدا کە هێشتا دادی لەگەڵ ڕۆڵەکانی نەکردووە، و تاکو ئەمڕۆش دانی بە قەبارەی ئەو ستەمە نەناوە کە بەرانبەر بەوانە کردی کە خەونیان بە نیشتمانێکەوە دەبینی کە تێیدا پێویستیان بە خۆشاردنەوە نەبێت.

گەشتە زۆرەملێیەکەت ئازاربەخش بوو، و ئاوێنەی واقیعێک بوو کە بە شێوازی جیاواز دووبارە دەبێتەوە، بەڵام یادەوەریت ڕەتی دەکاتەوە بمرێت. لە ناوماندا دەمێنیتەوە، لە هەر کتێبێکدا کە هەڵتگرتووە، لە هەر وشەیەکدا کە بۆ منت خوێندۆتەوە، لە هەر بیرۆکەیەکدا کە لە مێشکماندا هەڵتگیرساند پێش ئەوەی گوللەکانی نەزانی و ترس بیکوژێننەوە.

سڵاو لێبێت لە گۆڕە ونەکەتدا ، ئەی موکەڕەم، و سڵاو لەوانەش کە لەگەڵتدا ڕۆیشتن، بێ ئەوەی بزانن کە ناوەکانیان دەبنە بەشێک لە ویژدانی بەکۆمەڵمان، و لە خەباتمان کە ناوەستێت هەتا ئیعتیبار بۆ هەموو ئەوانە دەگەڕێندرێتەوە کە زەوی بە ستەم و دوژمنکاری قووتی دان.

شاڵاوی ئەنفال یەکێکە لە دڕندەترین تاوانەکانی مێژووی هاوچەرخی عێراق، کە لە نێوان ساڵانی ١٩٨٧ و ١٩٨٨دا لەلایەن ڕژێمی سەدام حوسێنەوە دژ بە گەلی کورد لە کوردستانی عێراق ئەنجام درا، لەژێر سەرپەرشتی عەلی حەسەن مەجید کە بە نازناوی "عەلی کیمیاوی" ناسراوە. شاڵاوەکە بووە هۆی کوشتنی لانیکەم ١٨٢ هەزار هاووڵاتی مەدەنی کورد، و بەکارهێنانی چەکی کیمیاوی، و وێرانکردنی هەزاران گوند و ئاوارەکردنی سەدان هەزار خێزان. دواتر بەپێی یاسای نێودەوڵەتی وەک تاوانی جینۆساید پۆلێن کرا. هەتا ئەمڕۆش، کاریگەرییە دەروونی و کۆمەڵایەتییەکانی لە یادگەی دەربازبووان و نەوەکانیان هەڵکەندراوە.