( ئاینده‌ی فیدراڵی له‌ عێراقدا )

( ئاینده‌ی فیدراڵی له‌ عێراقدا )
هێزه‌ كوردستانیه‌كان و عێراقیه‌كان به‌ چه‌ند ساڵێك‌ پێش ڕووخانی ڕژێمی عێراق له‌ هه‌نده‌ران كۆبوونه‌وه‌ به‌ ڕابه‌رایه‌تی فه‌خامه‌تی مام و یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان به‌ دیاری كراوی له‌ كۆنگره‌ی ئۆپۆزسیۆنی له‌له‌نده‌نی پایته‌ختی به‌ریتانیا له‌ سالی (2002)  بۆ دیاری كردنی ئاینده‌ی عێراق و  وێنه‌و روخساری حكومڕانی له‌ پاش رووخاندنی ڕژێمی به‌عس و دیكتاتۆریه‌تی صه‌دام حسین ، كه‌ له‌سه‌ر پێشنیاری فه‌خامه‌تی مام و سه‌ركردایه‌تی ( ی . ن . ك ) و به‌ هه‌وڵ و كۆششی ته‌واو ی مام و حیكمه‌ت و سیاسه‌تی فه‌خامه‌تیان ، و به‌ سود وه‌رگرتن له‌ په‌یوه‌ندیه‌ نیشتیمانی و ئیقلیمی و نیوده‌وڵه‌تیه‌كان كه‌فه‌خامه‌تیان خاوه‌نی بوون به‌ درێژایی مێژووی سیاسه‌تی مام كه توانی‌ قه‌ناعه‌ت به‌ حزبه‌ عێراقیه‌كان بهێنێت و گه‌وره‌ترین زه‌مانه‌ت به‌ وڵاتان بدات كه‌ سیستمی فیدراڵیه‌ت بۆ عێراق باشترین و گونجاوترین سیستمه‌ بۆ ئه‌م نه‌خشه‌ سیاسیه‌كه‌ گه‌لانی عێراق و كوردستانی له‌ خۆ گرتووه‌ ، به‌ سود وه‌رگرتن له‌ بنه‌ماكانی دیموكراسیه‌ت و بنه‌ماكانی مافی مرۆڤ و وه‌ هه‌روه‌ها جارنامه‌ی جیهانی مافی مرۆڤ وه‌ سه‌رجه‌م بنه‌ماو پره‌نسیپه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كان له‌وباره‌یه‌وه‌ سه‌ره‌ڕای بڕیارو ڕیككه‌وتنامه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كان له‌ هه‌مان بواردا .
بێ گومان ئه‌م پرۆژه‌یه‌ كه‌ بووه‌ مایه‌ی له‌ دایك بوونی عێراقێكی نوێ له‌ دوای ڕوخاندی ڕژێمی دیكتاتۆری پێشوو ، بوو به‌ مایه‌یی ڕه‌زامه‌ندی وڵاتانی ئیقلیمی و كۆمه‌لگه‌ی نیوده‌وڵه‌تی ، چونكه‌ ئه‌مه‌ هه‌وێنی بونیاد نانی نیشتیمانێكی نوێ بوو بۆ سه‌رجه‌م گه‌لانی عێراق ، هه‌ر بۆیه‌ ئه‌م پره‌نسیپه‌ هاوبه‌شه‌ كه‌ سه‌رجه‌م هێزه‌ سیاسیه‌كانی كوردستانیه‌كان و هێزه‌ سیاسیه‌ عێراقیه‌كان له‌سه‌ری ڕێكه‌وتن  بوو به‌ فه‌لسه‌فه‌ و روح و بنه‌مای ده‌ستوری له‌سه‌ر عێراقی هه‌میشه‌ی چه‌سپێندرا وه‌ له‌ مادده‌ و برگه‌كانی ده‌ستوری هه‌میشه‌ی عێراق دان به‌ فیدراڵیه‌ت و هه‌رێمی كوردستان نرا ، هه‌ر له‌ دیباجه‌ی  ده‌ستورو له‌ ماده‌كانی (1،3،4،117) و چه‌ندین بڕگه‌و ماده‌ی یاسایی تر ، جگه‌ له‌م شرعیه‌تی ده‌ستوری و نیشتمانیه‌ كه‌ عێراقیه‌كان و كوردستانیان له‌سه‌ری ڕێككه‌وتن ، شرعیه‌تی نێوده‌وڵه‌تی له‌لایه‌ن كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی به‌دوای خۆیدا هێناو هه‌رێمی كوردستان توانی به‌درێژایی مێژووی خه‌باتی شۆڕشگێڕی و سیاسی خۆیدا ببێت به‌ خاوه‌نی هه‌رێمی ده‌ستوری له‌ عێراقی فیدراڵدا، به‌ڵام ئه‌م پرۆسه‌ سیاسیه‌ ده‌بێت به‌پێی پێوه‌ره‌ ده‌ستوریه‌كانی عێراق به‌ڕێوه‌بچێت هه‌روه‌كو له‌ ده‌ستوردا هاتووه‌ ، هه‌رچه‌نده‌ ده‌ستوری عێراق مافی ئه‌وه‌ی داوه‌ كه‌ هه‌رێمی كوردستان ده‌ستوری  سه‌ربه‌خۆی خۆی هه‌بێت به‌ڵام به‌ داخه‌وه‌ به‌هۆی ململانێی سیاسی و ناكۆكیه‌وه‌ هه‌تاكو ئێستا ئه‌و ده‌ستوره‌ له‌ دایك  نه‌بووه‌ ، كه‌ ئه‌مه‌ پێویستیه‌كی مێژووی و سیاسی و نیشتمانی گرنگه‌ بۆ كورد و هه‌رێمی كوردستان ، به‌ڵام ئه‌وه‌ی ده‌بینرێت كه‌ ململانێ و به‌ریه‌ك كه‌وتنی هێزه‌ سیاسیه‌ عێراقیه‌كان به‌غداو دابه‌ش بوونی ماڵی كورد به‌سه‌ر ئه‌م لایه‌نانه‌ هه‌ندێك جار ناكۆكی و ناته‌بایی له‌ نێو ڕیزه‌كانی كورد له‌ به‌غداو هه‌رێمی كوردستان و خراپی ڕه‌وشی مافی مرۆڤ و ‌سه‌ربه‌خۆیی دادگاكان و  خراپی ڕاده‌ی ئازادی و ڕاده‌بڕین و سیاسه‌ته‌ هه‌ڵه‌كانی حوكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان زه‌نگی ناوه‌نده‌كانی بڕیاری نێوده‌وڵه‌تی هێنایه‌ ده‌نگ و ئاماژه‌ی ڕاسته‌وخۆ كرا له‌لایه‌ن نێرده‌ی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان و ئه‌مریكا كه‌ ئاینده‌ی ئه‌م هه‌رێمه‌ له‌ مه‌ترسیدایه‌ به‌ تایبه‌تی دوای ئه‌وه‌ی واشنتۆن بڕیاری دا پشتیوانی له‌ كارو كارنامه‌ی سۆدانی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق بكات بۆ چاكسازی و نه‌هێشتنی گه‌نده‌ڵی و به‌هێزكردنه‌وه‌ی پێگه‌ی عێراق بۆ ئه‌وه‌ی له‌ ووڵاتانی ناوچه‌كه‌ و جیهان بۆ عێراقێكی سه‌قامگیرو به‌هێز كه‌ به‌شێوازیك كه‌ به‌ ڕۆڵی نیشتمانی خۆی هه‌ڵبستێت له‌ كۆمه‌لگه‌ی نێوده‌وڵه‌تیدا  ، به‌ڵام ئه‌وه‌ی جێگه‌ی پرسیاره‌ ئه‌گه‌ر بێتوو هه‌رێمی كوردستان بڕیاری ڕاسته‌قینه‌ نه‌دات له‌ ایراده‌و ڕۆحی نیشتمانی و نه‌ته‌وه‌یی به‌رامبه‌ر به‌ گه‌ل و به‌رامبه‌ر به‌ عێراق به‌پێی به‌رژه‌وه‌ندیه‌ هاوبه‌شه‌ نیشتمانیه‌كان مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ به‌غداد بكات ئه‌وا مه‌ترسیه‌كان زۆرتر ده‌بن و ده‌بنه‌ مایه‌ی هه‌ڵوێست و هه‌نگاوی زۆرتر له‌لایه‌ن كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تیه‌وه‌ ، بۆیه‌ ئێستا خولانه‌وه‌ له‌نێو بازنه‌ی حزبی و به‌رژه‌وه‌ندی حزبی ته‌سكدا ماڵوێرانی نیشتمان و نه‌ته‌وه‌یی و ده‌ستوری به‌ دوایی خۆیدا دێنێت ، چیتر ده‌بێت سه‌رجه‌م هێزه‌ سیاسیه‌كانی هه‌رێم كوردستان بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ سه‌ر نه‌خشه‌ی نیشتمانی و نه‌ته‌وه‌یی  كه‌ فه‌خامه‌تی مام توانی ئه‌م بنه‌ماو پره‌نسیپ و بنچینه‌ فیدراڵیه‌ له‌ عێراق و ناوچه‌كه‌و جیهاندا بچه‌سپێنێت و ببێته‌ مایه‌ی قه‌ناعه‌ت و بڕواو شه‌رعیه‌تی نیشتمانی و سیاسی و نێوده‌وڵه‌تی بۆ گه‌لی كورد و هه‌رێمی كوردستان ، خۆشبه‌ختانه‌ ئێستا سه‌رۆك باڤڵ جلال تاڵه‌بانی سه‌رۆكی (ی.ن.ك) به‌ ئاراسته‌ی نیشتمانی و نه‌ته‌وه‌یی بۆ كوردستان و عێراق خه‌بات ده‌كات هه‌میشه‌ له‌به‌ره‌ی پاراستنی یه‌ك پارچه‌ی خاكی كوردستان و عێراق تێده‌كۆشێت و سیاسه‌ت و به‌رنامه‌ی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان هه‌روه‌كو پێشووتر له‌ خزمه‌تی هاوڵاتی بوون و ده‌وڵه‌تی ماف و یاساو ده‌ستوردایه‌ ‌ بۆ سه‌رجه‌م كورد و كوردستانیان و عێراقیه‌كان له‌م نیشتمانه‌ هاوبه‌شه‌دا.
                                                                             نوسه‌رو پارێزه‌ر
                                                                       هێڤار محمد عمر