ژیریی دەستکرد و دووبارە داڕشتنەوەی ململانێکان .. خوێندنەوەیەک بۆنامەکەی ئۆجەلان

جیهان گۆڕانکارییەکی بنەڕەتی لە سروشتی ململانێ و میکانیزمەکانی بەڕێوەبردنیان دەبینێت، کە  چیتررووبەڕوبوونەوەکان  تەنها پشت بە هێزی تەقلیدی نابەستن، بەڵکو سیستەمە ژیرەکان ڕۆڵێکی سەرەکی لە دیاریکردنی ئاڕاستەی ناکۆکی و سیاسەتەکان دەگێڕن. لەم چوارچێوەیەدا، خوێندنەوەی نامەکەی ئۆجەلان ئاماژەیەکە بۆ تێگەیشتنێکی قووڵی ئەو گۆڕانکارییانەی کە سیستەمی جیهانی بەخۆیەوە دەبینێت، بەتایبەتی سەبارەت بە کاریگەری ژیریی دەستکرد لە دووبارە پێناسەکردنەوەی چەمکەکانی هێز، دەسەڵات و ملمانێ.
ژیریی دەستکرد چیدی تەنها ئامرازێکی تەکنیکی نییە، بەڵکو بووەتە مێشکێکی ئاڕاستەکەر کە کۆنترۆڵی بڕیاردان و شیکردنەوەی داتاکان دەکات، کە ئەمەش بووەتە هۆی گۆڕانکاری ڕیشەیی لە شێوازی تێگەیشتن لە سیاسەت، ئابووری و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان. جاران پارت و بزووتنەوە سیاسییەکان پشتیان بە ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆ دەبەست، چ لە ڕێگەی هێزی سەربازی یان گوتاری شۆڕشگێڕانەوە، بەڵام ئەمڕۆ ڕوونە کە ئەم ئامرازانە چیتر ئەو کاریگەرییەیان کە لە سەردەمانی پێشتردا هەیانبوو ئێستا لەدەستیان داوە . گۆڕانکارییەکان لە پێکهاتەی دەسەڵاتدا چیتر شوێنێک بۆ ملمانێی چەکداری ناهێڵنەوە، بەڵکو ئەکتەرەکان لەسەر بنەمای توانایان بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ سیستەمە نوێیەکان کە بە ژیریی دەستکرد بەڕێوە دەبرێن، و کۆنترۆڵکردنی سەرچاوەکان و زانیارییەکان لە بری کۆنترۆڵکردنی زەوی بە چەک، دیاری دەکرێن.
لەم چوارچێوەیەدا، وا دیارە کە نامەکەی ئۆجەلان تێگەیشتنێکی ڕاستەقینەی ئەم گۆڕانکارییانەیە  ، کە بیرۆکەی واز هێنان لە چەک تەنها وەک چارەیەکی تاکتیکی نایەت، بەڵکو وەڵامێکی حەتمی لۆژیکی سەردەمی نوێیە . ژیریی دەستکرد ملمانێکانی نەهێشتۆتەوە بەڵام ئامرازەکانی جارێکی ترو بە شێوازێکی دیکە  پێناسە کردووەتەوە، کە کاریگەری ئێستا پشت بە توانای گونجاندن لەگەڵ میکانیزمە دیجیتاڵییەکان، وەبەرهێنان لە داتاکان، و کەڵک وەرگرتن لە هەلە ئابوورییەکان دەبەستێت لە بری ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆ, کە چیتر مانەوە یان کاریگەری لە جیهانێکدا کە بە ئەلگۆریتم و سیستەمەکانی فێربوونی ئامێری بەڕێوە دەبرێت، گەرەنتی ناکات.
ئەم گۆڕانکارییە وا لە کارەکتەرە تەقلیدییەکان لە سیاسەت و بزووتنەوە کۆمەڵایەتییەکان دەکات کە دووبارە بیر لە شێوازی کارکردنیان بکەنەوە، قارەمانێتی چیتر پەیوەندی بە توانای شەڕکردنەوە نییە، بەڵکوپەیوەستە بەوەی تا چەند دەتوانن   لە ناو سیستەمە نوێیەکاندا بن و بە هۆشیارییەکی ستراتیژییەوە ئاڕاستەیان بکەن. چیتر ناکرێت ملمانێکان بەو ئامرازانە بەڕێوە ببرێن کە بۆ سەردەمی پێش جیهانگیری دیجیتاڵی گونجاو بوون، چونکە ئەمڕۆ ئەو چەمکانەی کە بە ئاشکرایی یان تەنانەت قەدەغەکراو دادەنران، دووبارە داڕشتنەوەیان بەسەردا دێت. چیتر کێشەکان بە ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆ چارەسەر ناکرێن، بەڵکو بە توانای ئەکتەرەکان بۆ بەڕێوەبردنی هەلەکان لە چوارچێوەی پێکهاتە جیهانییە نوێیەکەدا کە لەلایەن سیستەمە ژیرەکانەوە بەڕێوە دەبرێت.
ئەوەیدەتوانین لە نامەی ئۆجەلان تێبگەین  ئەوەیە کە جیهان بەرەو جۆرێکی نوێی ململانێ دەڕوات، کە تێیدا هێزی فیزیایی چیتر فاکتەری یەکلاکەرەوە نییە، بەڵکو توانای گونجان لەگەڵ واقیعی نوێدا بووەتە کلیلی مانەوە , کاریگەری ئابووری، میدیای دیجیتاڵ، ئەلگۆریتمەکان، و ژیریی دەستکرد هەموویان بوونەتە ئامرازە ڕاستەقینەکانی هەژموون یان بەرگری، کە ئەمەش مانای ئەوەیە ئەوەی ناتوانێت لەم گۆڕانکارییانە تێبگات و لە ناو بازنەی هێزی تەقلیدیدا بمێنێتەوە، شوێنی خۆی لە مێژووی داهاتوودا لەدەست دەدات.
ئاڵەنگاری ڕاستەقینەی ئەمڕۆ پاراستنی ئامرازە کۆنەکان نییە، بەڵکو تێگەیشتن لە میکانیزمەکانی جیهانگیری دیجیتاڵی و ئابوورییە و چوونە ناو سیستەمی نوێیە  بە عەقڵیەتێکەوە کە بتوانێت مامەڵە لەگەڵ ئەو هەلانەدا بکات کە لەبەردەستدان. ئەمانە تەنها گۆڕانکاری لە ئامرازەکاندا نین، بەڵکو دابڕانێکی ڕاستەقینەیە لەگەڵ سیستەمی کۆنی ململانێکان، کە ئەمەش وا لە هەموو لایەک دەکات دووبارە بیر لە ستراتیژییەکانیان بکەنەوە. ئەگەر ڕووبەڕووبوونەوە چەکدارییەکان لە ڕابردوودا دەیانتوانی ڕێڕەوی مێژوو دیاری بکەن، ئەوا ئەمڕۆ ئەوەی داتاکان، ژیریی دەستکرد، و کۆنترۆڵی جووڵەی زانیارییەکانی لە دەستدایە، ئەوە دەسپێشخەری لەدەستدایە.
بەم مانایە، واز هێنان لە چەک تەنها خۆ بەدەستەوەدان نییە، بەڵکو نرخی چوونە ناو سەردەمێکی نوێیە کە تێیدا کاریگەری بە  بوونی هێزی ڕاستەوخۆ ناپێورێت، بەڵکو بە توانای گونجاندنە لەگەڵ میتۆدی نوێی بەڕێوەبردنی ململانێکان. ئەمە وانەی سەرەکییە کە دەکرێت لە نامەی ئۆجەلان بخوێنرێتەوە  و دەبێت ببێتە خاڵی دەستپێکی دووبارە بیرکردنەوە لە سروشتی ملمانێکان لە سەدەی بیست و یەکەمدا.