سێ ساڵ بەسەر دەستپێکردنی شەڕی ئۆکرانیا و ڕووسیادا تێدەپەڕێت

سێ ساڵ بەسەر دەستپێکردنی شەڕی ئۆکرانیا و روسیادا تێدەپەڕێت, هۆکارى درووستبوونى شەڕەکەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، ڕووسیا دەیەوێت ئۆکرانیا هەموو ڕێککەوتن و هاریکارییەکی هاوپەیمانی ناتۆ هەڵوەشێنێتەوە، بە پاساوی ئەوەی زیان بە ئاسایشی ڕووسیا دەگەینێت.
هۆکارێکی دیکەی هەڵایسانی ئاگری شەڕەکە ئەوەیە رووسیا دەیەوێت هەموو ئەو گۆڕانکاریی و هەموارکردنەوانەی ئۆکرانیا ساڵی 2019 لە دەستووری وڵاتەکەیدا کردی، هەڵبوەشێنرێتەوە. چونکە لەڕێگەی ئەو گۆڕانکارییانەوە ئۆکرانیا دەتوانێت ببێتە ئەندام و هاوپەیمان لە یەکێتی ئەورووپا و هاوپەیمانی ناتۆ. ئەمەش بۆ رووسیا قبوڵکراونییە، چونکە ئەگەر  ئۆکرانیا ببێتە ئەندامی ناتۆ، ئەوا ڕووسیا بە تەواوەتی گەمارۆ دەدرێت.
ئامارەکان دەریدەخەن، قەبارەى زیانە و گیانی و ئابوورییەکانی هەردوو وڵات زۆر گەورەن، بەجۆرێک ژمارەی کوژراوانی ئۆکرانیا بەهۆی شەڕەوە 80 هەزار کەسی تێپەڕاندووە و نزیکەی 400 هەزار ئۆکرانیش برینداران. ژمارەی کۆی کوژراو و بریندارانی روسیاش بە 800 هەزار کەس مەزەندە دەکرێت.

ئەمە جگەلەوەی هەر لە ئەنجامی شەڕ و کاولکارییەکاندا 6 ملیۆن و 906 هەزار ئۆکرانى ئاوارەبوونە و  12 هەزار و 654 هاوڵاتی سڤیلیش کوژراون کە لەنێویاندا 669 منداڵ هەیە, هەروەها 29 هەزار 178 هاوڵاتیش برینداربوونە.
لەبارەی زیانە ئابوورییەکانەوە، ئامارەکان دەڵێن، ئۆکرانیا لەسەرەتای شەڕەکەوە 320 ملیار دۆلاری خەرج کردووە.

لەم شەڕەدا 42 وڵات هاوکاری دارایی، سەربازی و مرۆییان پێشکەشی ئۆکرانیا کردووە، هاوکاریی ئەو وڵاتانە بە 280 ملیار دۆلار دەخەمڵێنرێت، بەشێوەیەک  تەنیا ئەمەریکا بە بڕی زیاتر لە 114 ملیار دۆلار هاوکاریی ئۆکرانیای کردووە. لەبەرامبەردا روسیا 40%ـی بودجەی وڵاتەکەی بۆ بەرگریی تەرخانکردووە و دوای سێ ساڵ لە شەڕکردنیش روسیا توانیویەتی 18%ـی خاکی ئۆکرانیا کۆنترۆل بکات.

دەکرێت دەرئەنجامەکانی ئەم جەنگە بە گرنگترین ڕووداوی سەدەی 21 دابنرێت لەڕووی جیۆپۆلەتیکی و سیاسییەوە، چونکە ڕاستەوخۆ کار دەکاتە سەر سیستمی سیاسیی جیهانی، زۆربەی دەوڵەتە بەهێزەکانی جیهان تیایدا بەشدارن، ڕووسیا وەک بەرەی شەڕ، ئەمەریکا و ئەورووپا جگە لە سوپا، لە هەموو ڕوویەکەوە بەشدارن لەم جەنگەدا.

هەرچەندە ئاسۆی ڕوون نییە بۆ ڕاگرتنى شەڕەکە بەڵام دوای دەستبەکاربوونی دۆناڵد ترەمپ وەک سەرۆکی ئەمەریکا، هەوڵ بۆ ڕاگرتنی شەڕ لە نێوان ڕووسیا و ئەمەریکا دەستیپێکردووە،  لەو بارەیەوە ترەمپ و پوتین بە تەلەفۆن قسەیان کردووە و سەرۆکی رووسیا ئامادەیی بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕەکە دەربڕیوە.