نەورۆز و ڕاپەڕینی کەرکوک لە ١٩٩١

نەورۆز بە یەکێک لە گرنگترین ئەو جەژنانە دادەنرێت کە گەلی کورد ئاهەنگی بۆ دەگێڕێت، بەو پێیەی هێمایەکی گەورەی لەگەڵ خۆیدا هەڵگرتووە کە نوێنەرایەتی سەرەتایەکی نوێ و هیوای نوێبوونەوە و ڕەتکردنەوەی نادادپەروەری دەکات.  نەورۆز نوێنەرایەتی جەژنی ئازادی و کەرامەت دەکات، بەو پێیەی هەموو ساڵێک لە ٢١ی ئازاردا یادی دەکرێتەوە.  بەڵام نەورۆز لە ساڵی 1991 تەنها بۆنەیەکی تەقلیدی و نەرێتی نەبوو بۆ گەلی کورد لە عێراق، بەڵکو بۆنەیەکی مێژوویی بوو کە شایەتحاڵی ڕاپەڕینێکی بەهێز بوو لە دژی ڕژێمی دەسەڵاتداری عێراق لەو سەردەمەدا، بەتایبەتی لە شاری کەرکوک.

نەورۆز: هێمای ئازادی و نوێبوونەوە
 نەورۆز کە ڕەگ و ڕیشەی بۆ سەردەمی کۆن دەگەڕێتەوە، لە کولتوری کوردیدا هێمایە بۆ دەستپێکی بەهار و نوێبوونەوەی سروشت، بەڵام هاوکات گوزارشتە لە خەباتی گەلی کورد لە دژی ستەمکاری.  لە سەردەمی کۆن نەورۆز سەرەتای سەردەمێکی نوێی سەرکەوتنەکان بوو، کە ئاهەنگەکان هاوڕێی شۆڕش و ئازادی بوون.  لە کاتێکدا کورد لە ناوچە جۆربەجۆرەکانی کوردستانی عێراق ئەم جەژنەیان بەڕێوە دەبرد، تەماحێکی گەورەتریان هەبوو بۆ بەدەستهێنانی سەربەخۆیی و ئازادی دوور لەو ستەمکارییەی کە ڕژێمی عێراق بە سەرۆکایەتی سەدام حوسێن پراکتیزەی دەکرد.

ڕاپەڕینی گەلی کورد لە کەرکوک، ٢٠ی ئازاری ١٩٩١
 دوای شەڕی دووەمی کەنداو لە ساڵی ١٩٩١، ڕاپەڕینێکی جەماوەری بەرفراوان لە ناوچەکانی کوردستانی عێراق سەریهەڵدا کە شاری کەرکوکیشی گرتەوە.  ڕاپەڕینەکە دەرئەنجامی ڕاستەوخۆی ئەو بارودۆخە سیاسییە سەختە بوو کە گەلی کورد لە عێراقدا ئەزموونی کردبوو، بەو پێیەی ڕژێمی عێراق هەڵمەتی سەرکوتگەرانەی ئەنجامدابوو، وەک هەڵمەتی ئەنفال لە ساڵانی هەشتاکانی سەدەی ڕابردوودا کە لە ئەنجامدا کۆمەڵکوژییەکی جەماوەری دژ بە کورد لێکەوتەوە، هەروەها کیمیابارانی زۆرێک لە ناوچە کوردستانییەکانی گرتەوە.
 دوابەدوای ئەو شکستەی سوپای عێراق لە شەڕی دووەمی کەنداودا تووشی بوو، ڕژێمی عێراق بەشێکی زۆری دەسەڵاتی سەربازی و سیاسی خۆی لەدەستدا.  گەلی کورد سوودی لەم دۆخە وەرگرت بۆ ڕاپەڕین لە دژی ڕژیم، بەو پێیەی سەرهەڵدانی ڕاپەڕین هاوکات بوو لەگەڵ جەژنی نەورۆز کە ڕەمزێکی بەهێزی بە ڕووداوەکە بەخشی.  لە ٥ی ئازاری ١٩٩١ لە شاری ڕانیە و ناوچەکانی دیکەی کوردستانی عێراقەوە دەستی پێکرد، کورد بەشداری لە خۆپیشاندانە جەماوەرییەکاندا کرد کە داوای ئازادی و کەرامەتیان دەکرد و هەرچەندە ڕووبەڕووی سەرکوتی توندوتیژ بووەوە لەلایەن سوپای عێراقەوە، بەڵام هیوا بۆ ئازادی نوێ بووەوە.






 ڕاپەڕین و وەڵامدانەوەی نێودەوڵەتی
 ئەم ڕاپەڕینە شەپۆلێکی توندوتیژی و گۆشەگیریی ڕژێمی عێراقی لێکەوتەوە.  بەڵام ئەو ڕاپەڕینە گۆڕانکارییەکی مێژوویی لە دۆخی سیاسی عێراقدا هێنایە ئاراوە.  بووە هۆی دەستوەردانی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و بەتایبەتی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی بۆ دابینکردنی پارێزگاری بۆ گەلی کورد.  لەڕاستیدا لە ٥ی نیسانی ١٩٩١ هاوپەیمانی نێودەوڵەتی ناوچەی دژە فڕینی بەسەر باکوری عێراقدا سەپاند، ئەمەش زەمینەی بۆ دامەزراندنی هەرێمێکی ئۆتۆنۆم لە کوردستانی عێراق خۆشکرد.
 نەورۆز لە ساڵی 1991 تەنها جەژنێکی تەقلیدی نەبوو بۆ گەلی کورد، بەڵکو هێمای شۆڕشێکی نوێ بوو، ڕاپەڕینێک بوو لە دژی نادادپەروەری و گۆشەگیری.  سەرەڕای ئەو تەحەددایانەی کە کورد لەو کاتەدا ڕووبەڕووی بووەوە، ئەو ڕاپەڕینە نوێنەرایەتی خاڵی وەرچەرخانێکی گرنگ بوو لە ڕێپێوانی گەلی کورد بەرەو ئازادی و سەربەخۆیی، و بووە هۆی گۆڕانکارییەکی مێژوویی لە هاوسەنگی هێز لە عێراق و ناوچەکەدا.