کەرکوک: لە نێوان پێکەوەژیان و ئاڵنگارییە سیاسییەکان

کەرکوک: لە نێوان پێکەوەژیان و ئاڵنگارییە سیاسییەکان
سۆران داودی

کەرکوک هەمیشە هێمای فرەیی و پێکەوەژیان بووە، کە تێیدا نەتەوە و ئایینە جیاوازەکان بۆ چەندین سەدە پێکەوە ژیاون و نموونەیەکی تایبەتی برایەتی کۆمەڵایەتی و تێکەڵاوی کولتووری پێکهێناوە. ئەم شارە کە کورد، عەرەب، تورکمان، مەسیحی و گەلانی تری تێدا دەژین، هەمیشە وەک عێراقێکی بچووک وابووە کە بەهاکانی فرەیی و پێکەوەژیانی ئاشتیانەی لەخۆ گرتووە. بەڵام لە ساڵانی دواییدا، کەرکوک بووەتە گۆڕەپانی ململانێی سیاسی، کە تێیدا هەندێک لایەن هەوڵی بەکارهێنانی پێکهاتە فرەییەکەی دەدەن بۆ بەدیهێنانی ئامانجە تەسکەکانیان، چ لە ڕێگەی وروژاندنی ناکۆکییە نەتەوەیی و تایفییەکان یان جێبەجێکردنی ئەجێندای دەرەکی کە ئامانجی ناسەقامگیرکردنی ناوچەکەیە.

کەرکوک لە مێژوودا چەندین قۆناغی ئاڵنگاریی بەخۆیەوە بینیوە، بەڵام توانیویەتی بەسەریاندا زاڵ بێت بەهۆی هۆشیاری خەڵکەکەی و تێگەیشتنیان لەوەی کە چارەنووسیان یەکە و هێزیان لە یەکێتیاندایە. ئەم فرەییە سەرچاوەی دەوڵەمەندی شارەکە بووە و کردوویەتی بە ناوەندێکی گرنگی ئابووری و کولتووری. کەرکوک هیچ کاتێک تایبەت نەبووە بە پێکهاتەیەک بەبێ ئەوانی تر، بەڵکو هەمیشە ماڵێکی هاوبەش بووە بۆ هەموان، کە تێیدا دانیشتوان پێکەوە ژیاون و بەشداربوون لە بنیاتنانی کۆمەڵگاکەیان، سەرەڕای هەوڵە بەردەوامەکان بۆ سڕینەوەی ئەم ڕەنگاڵەییە هاوئاهەنگە.

لە سایەی گۆڕانکارییە سیاسییەکانی عێراقدا، کەرکوک بووەتە چەقی ململانێ لە نێوان هێزە جیاوازەکان، کە تێیدا هەندێک لایەن هەوڵ دەدەن لاپەڕە ئازاراوییەکانی ڕابردوو بەکاربهێنن بۆ چاندنی تۆوی ئاژاوە لە نێوان پێکهاتەکانیدا. ئەم هێزانە کار لەسەر قوڵکردنەوەی دابەشبوونەکان دەکەن بۆ بەدەستهێنانی دەستکەوتی سیاسی تەسک، بێ گوێدانە کاریگەرییەکانی ئەمە لەسەر ئاشتی کۆمەڵایەتی و داهاتووی شارەکە.

لە بەرامبەردا، لایەنی تر هەن کە بەپێی ئەجێندای دەرەکی کار دەکەن، کەڵک لە دۆخی سیاسی و ئەمنی عێراق وەردەگرن بۆ دۆزینەوەی پێگەیەک بۆ خۆیان لە کەرکوک. ئەم لایەنانە بەدوای سەقامگیریدا ناگەڕێن، بەڵکو لە ئاژاوەدا دەرفەت دەبینن بۆ بەهێزکردنی دەسەڵاتیان و درێژەپێدانی قەیرانەکان، تاکو شارەکە لە دۆخێکی ناهاوسەنگدا بمێنێتەوە کە خزمەت بە بەرژەوەندییە ستراتیژییەکانیان دەکات.

سەرەڕای هەموو ئەم ئاڵنگارییانە، پێکەوەژیان و برایەتی لە نێوان پێکهاتەکانی کەرکوک تەنها ڕێگەیە بۆ دڵنیابوون لە سەقامگیری و داهاتووی. هەوڵەکانی سەپاندنی سیاسەتی پەراوێزخستن یان زاڵبوون تەنها دەبێتە هۆی زیاتربوونی قەیرانەکان و تەنها خزمەت بەوانە دەکات کە دەیانەوێت ڕایەڵەی کۆمەڵایەتی شارەکە هەڵبوەشێننەوە. چارەسەر لە ڕێزگرتنی مافی هەموو پێکهاتەکان و بەهێزکردنی بنەمای هاوبەشی ڕاستەقینەدایە، بە جۆرێک کە هەموو هەست بکەن بەشێکی سەرەکین لە داهاتووی کەرکوک، نەک تەنها لایەنی ناکۆک لەسەر دەسەڵات.

پێویستە هێزە سیاسییەکانی کەرکوک دیدێک پەیڕەو بکەن کە لەسەر ئاشتەوایی و دیالۆگ بنیات نرابێت و دوور بێت لە شێوازەکانی هاندان و جۆشدان کە تەنها خزمەت بە بەرژەوەندییە تەسکەکان دەکەن. دەبێت پابەندبوونێکی ڕوون هەبێت بۆ پاراستنی مافی هەموان و کارکردن لەسەر بەهێزکردنی پڕۆژە گەشەپێدانەکان کە سوود بە هەموو دانیشتوانی شارەکە دەگەیەنن، دوور لە سیاسەتی جیاکاری و پەراوێزخستن.

داهاتووی کەرکوک ناکرێت لەسەر ململانێی سیاسی یان دەستێوەردانی دەرەکی بنیات بنرێت، بەڵکو پشت دەبەستێت بە هۆشیاری ڕۆڵەکانی سەبارەت بە گرنگی یەکێتی و کاری هاوبەش. ئەو هێزانەی دەیانەوێت سەقامگیری شارەکە تێک بدەن ڕێگەیەک نادۆزنەوە بۆ جێبەجێکردنی پلانەکانیان ئەگەر ڕۆڵەکانی کەرکوک وەک یەک ڕیز بوەستن لە بەرامبەر هەوڵەکانی جیاکردنەوە و دابەشکردن.

بۆیە، بەرپرسیارێتی دەکەوێتە سەر شانی هەموان - لە سەرکردە سیاسییەکان، کەسایەتییە کۆمەڵایەتییەکان و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی - بۆ پاراستنی یەکێتی کەرکوک و پاراستنی ناسنامە فرەییەکەی. دەبێت گوتارێکی سیاسی و میدیایی بەرپرسیارانە هەبێت کە لێکتێگەیشتن بەهێز بکات و هاندان ڕەت بکاتەوە و هەوڵ بدات بۆچوونەکان لێک نزیک بکاتەوە لە جیاتی قوڵکردنەوەی ناکۆکییەکان.

کەرکوک نموونەیەکە پێویستە بپارێزرێت

کەرکوک لە مێژوودا سەلماندوویەتی کە تواناى تێپەڕاندنی قەیرانەکانی هەیە و شارێکە ناکرێت بە لۆژیکی براوە و دۆڕاو بەڕێوە ببرێت، بەڵکو بە لۆژیکی لێکتێگەیشتن و هاوبەشی. ئەمڕۆ، لە سایەی دۆخی ئێستادا، لە هەر کاتێک زیاتر پێویستە هەموو لایەک تێبگەن کە چارەسەر لە کەرکوک لە ململانێدا نییە، بەڵکو لە هاوکاری و برایەتیدایە.

ئەگەر کەرکوک بیەوێت وەک هێمای فرەیی بمێنێتەوە، دەبێت هەموو پێکهاتەکانی یەک بگرن بۆ پاراستنی ئەم نموونەیە و دژی هەموو ئەوانە بوەستن کە هەوڵی تێکدانی سەقامگیرییەکەی دەدەن و کار بکەن بۆ بەهێزکردنی ئیدارە و ئەنجومەنەکەی بۆ کارکردن بەبێ هیچ فشارێکی سیاسی. هیچ لایەنێک ناتوانێت سەرکەوتوو بێت لە دابەشکردنی کەرکوک مادام خەڵکەکەی پابەندن بە یەکێتییان، و دەزانن کە داهاتوویان یەکە و هێزیان لە برایەتیاندایە.