ئاگری شۆڕش لە ئەلشەرارەوە كڵپەی سەند

عه‌لی شه‌مدین

بەیاننامەی دامەزراندنی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، كە ئیزگەی دەنگی عیراق لە شامەوە لە 1-6-1975 بڵاویكردەوە، كاردانەوەیەكی فراوانى لێكەوتەوە و بە گرنگیەكی زۆرەوە پێشوازی لێكرا لەنێو نێوەندی ئاگادار لە مەسەلەی نەتەوەیی كورد، حزبە نوێیەكەش بەسەرۆكایەتی مام جەلال كەمە كەمە توانی رێكخراو و گروپە سیاسییەكان و  پێشمەرگە لەخۆبگرێت، بەتایبەت ئەو پێشمەرگانەی دوای رێكەوتنامەی رەشی جەزائیر هەریەكە و كەوتبوونە شوێنێك، دوای راگەیاندنی بەیاننامەكەش «فەریدون عەبدولقادر» لەكوردستانی عیراقەوە گەیشتە شام و بڕیاری هاوڕێكانی لەگەڵ خۆیدا هێنا بۆ هاتنی «كۆمەڵەی رەنجدەرانی كوردستان» بۆ ناو یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان،  دوای ئەویش «عومەر دەبابە» گەیشتە شام و ئەویش هاتنی «بزووتنەوەی سۆسیالیستی كوردستانی» بۆ ناو یەكێتی راگەیاند.
پەیوەندی كردنی پێشمەرگەو سەركردەكان بەیەكێتییەوە
كەمە كەمەش پێشمەرگە و سەركردەكانی كوردستان، لە رێگەی تارانەوە هاتن بۆ شام بەمەبەستی پەیوەندی كردن بە سەربازگەكانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانەوە كە لەسوریا دامەزرابوون، سەبارەت بەو قۆناغە عادل موراد لە كتێبی «هاوڕێیانی توڵەیتوڵە» دەڵێت: چەند هاوڕێیەك لە تاران بوون پەنابەرانی كوردی عیراقیان لەوێ كۆكردەوەو ناردیانن بۆ سوریا، لە نموونەی عەدنان موفتی و مەحمود عوسمان و شەمسەدین موفتی و ژمارەیەكی تر، دوپاتیشی دەكاتەوە و دەڵێت: لە بیرمە هەفتەی دووجار فڕۆكەیەكی ئێرانی دەهات بۆ دیمەشق و لە هەر گەشتێكیشیدا ژمارەیەك ئەندامی حزبی دەگواستەوە بۆلامان، ئێمەش وەرمان دەگرتن و رێكمان دەخستن و شوقەمان بۆ بەكرێ دەگرتن، كەسە سەربازییەكانی نێو ئەو ئەندامانەمان دەخستە بەر مەشق، لە گەشتی كۆتاییشدا پێشوازیمان لە عەدنان موفتی و دكتۆر مەحمود عوسمان كرد».

پاڵپشتیی هەرێمی و نێودەوڵەتی
گومانی تێدا نییە، كارێكی مێژوویی لەو جۆرە، ئیجابی دەكرد لایەنی نێودەوڵەتی و هەرێمی پاڵپشتی لێبكەن بۆ روبەڕوبوونەوەی رژێمی خوێناوی بەعس، كە تەحەدای كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەكرد و هەموو یاسا مرۆییەكانیشی پێشێل دەكرد. مام جەلال لەو بارەیەوە و لە دیداریدا لەگەڵ مەعەد فەیازی پەیامنێری رۆژنامەی «شەرقولئەوسەت»دا دەڵێت: چەند وڵاتێك هەبوون زۆر بەحەماسەوە پاڵپشتی مادی و سەربازی و سیاسییان پێشكەش دەكردین، كاتێك یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانیش دامەزرا لیبیا و سوریا یارمەتیان پێشكەش كردین و پاڵپشتیان لێ كردین، هەروەها لەلایەن یەكێتی سۆڤێتی جارانەوە پاڵپشتی سیاسیمان لێكرا،   پاڵپشتی لیبیا مادی و سوریا سەربازی بوو واتا مەشق و پێدانی چەك و تەقەمەنی بوو بۆ ئێمە، وەكو یەكێتی دوو سەربازگەمان لە سوریا هەبوو، یەكێكیان نزیكی دیمەشق و ئەویتریان لای قامیشلۆ بوو، سوریاش هەندێکجار بە پارە و هەندێکجار چەكی پێ دەداین».
دەستەی دامەزرێنەر لەشامەوە دەستی بە رێكخستنەوەی ریزەكانی یەكێتی و بنیاتنانی هەیكەلی رێكخراوەیی و هەروەها رێكخستنەوەی پەیوەندییە ناوخۆیی و دەرەكییەكانی دەستپێكرد، ئەمە چ جای دامەزراندنی راگەیاندن و مەشقپێكردنی هێزەكانی پێشمەرگە، كە ئەوەش بەشێوەیەكی خێرا و پێشبڕكێ كردن بوو لەگەڵ زەمەندا بۆ سەركەوتن بەسەر ئەو كارەساتەی بەسەر گەلی كورددا هاتبوو بە هۆی رێكەوتننامەی جەزائیرەوە، ئەوەبوو دەستەی دامەزرێنەر یەكەم كۆبوونەوەی خۆی بەسەرۆكایەتی مام جەلال لە 17-12-1975 بەست و تێیدا بڕیاری دەستكردن بەشەڕی پارتیزانی دژ بە هێزەكانی بەعس دا، عادل موراد لەم رووەوە و لەكتێبی «هاوڕێیانی توڵەیتوڵە»دا دەڵێت: دەستەی دامەزرێنەر دەستیكرد بە دابەشكردنی ئەركەكان  بەم شێوەیە، «ئەركی من- واتا عادل موراد- پەیوەندییەكانی دەرەوە بوو، كاك نەوشیروان مستەفا بەرپرسیارێتی  ئامادەكارییەكان بوو بۆ پرۆسەی سەربازیی كە بارەگاكەی لە شاری دێرك بوو لە سەر سنوورەكانی عیراق- سوریا بوو هەریەك لە عەبدولڕەزاق میرزا و دكتۆر خدر مەعسوم و ژمارەیەك لە باشترین ئەفسەرانیش لەنموونەی نەقیب ئیبراهیم عەزۆ و سەید كەریم و حەسەن خۆشناو هاوكار بوون،  لە پاڵ ژمارەیەك گەنجی رۆشنبیری وەكو فەرهاد شاكەلی و داود جاف و عەبدولڕەحمان سنجاری و سامان گەرمیانی و شوان ساڵەیی، كاری رێكخراوەیی نهێنی و فیكریش لە ئەركەكانی مام جەلال بوو، كە لەلایەن دەستەی دامەزرێنەرەوە وەكو وتەبێژی رەسمی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان هەڵبژێردرابوو، هەروەها ئەركی راگەیاندن و هەندێكی كاری تری نهێنی هەبوو، پەیوەندیی گشتی بە دكتۆر فوئاد مەعسوم لەدیمەشق سپێردرابوو، كە بەرپرسی چاپكردنی رۆژنامەی شەڕاڕەش بوو».

بڕیاری هەڵگیرسانی شۆڕش لەشامەوە
مام شامی كرد بە سەرەتایەك بۆ هەنگاوەكانی دواتری لەپێناوی هەڵگیرساندنەوەی شۆڕش لە چیاكانی كوردستان، هەر لەوێوە دەستیكرد بە ئامادەكاری و كۆكردنەوەی توانا و هێز لەهەموو روویەكی سیاسیی و سەربازی و راگەیاندن و رێكخراوەییەوە بۆ شۆڕش و بەمەبەستی روخانی رژێمی خوێنڕیژی بەغدا و لە ژێر دروشمی» دیموكراتی بۆ عیراق و ئۆتۆنۆمی راستەقینە بۆ گەلی كورد لە كوردستانی عیراق»، ئەوەبوو یەكێتی توانی لەماوەیەكی كورتدا تەشكیلاتی رێكخراوەیی و سەربازی دابمەزرێنێت و بەوەش توانی ببێت بە دێوەزمەیەك بۆ بەعس و لە ژێر خۆڵەمیشی كارەساتی ئاشبەتاڵ بێتە دەرەوە، بڵند شاڵی لەكتێبی (انبثاق ثورة من رماد ثورة..) و لەسەر زاری عەدنان موفتییەوە بڵاویكردۆتەوە:  یەكێتی لەشاری قامیشلۆ سەربازگەیەكی كردەوە بۆ مەشق و رێكخستنەوەی پێشمەرگە و كادرانەوە، كە نەقیب ئیبراهیم عەزۆ ئەركی سەرپەرشتیكردنی ئەو سەربازگەیەی پێ سپێردرابوو، كە راستەوخۆ دەستیكرد بەكارەكانی بە مەشقپێكردنی پێشمەرگە و ئامادەكردنەوەی كادران، كە ژمارەیەك كادر لەنێویاندا هەبوون یارمەتییان دەدا لە كارەكانیدا هەروەها بۆ دابینكردنی كەرەستەكانی مەشق و وشیاركردنەوەی كادر  و پێشمەرگەكان، لە نموونەی مام بوزی میرانی».

هەڵگیرساندنەوەی شۆڕش دوای ساڵێك لە دامەزراندن
ئەوەبوو دوای ساڵێك لە دامەزراندنی یەكێتیی لە شام، شۆڕش لە چیاكانی كوردستان دەستیپێكردەوە، لەو پزیسكەی مام جەلال لە شام دروستیكرد شۆڕشێكی نوێ لە چیاكانی كوردستان هەڵگیرسایەوە و بە خوێنی هەزاران شەهید زیاتر کڵپەی سەند، لە پێش هەموویەوە بە خوێنی شەهیدانی یەكەم مەفرەزە بە سەركردایەتی ئیبراهیم عەزۆ، كە لە 1-6-1976 لە قامیشلۆ دەرچوون، لە ماڵی سەربازی ون خەلیلی عەبدی«صور»ەوە، كە لەدیدارێكیدا كە ئەیاز هەركی راگەیاندكار لەگەڵیدا كردوویەتی دەڵێت: «پێشمەرگەكان لە ماڵەكەم مانەوە تا 1-6-1976، كە هاوكات بوو لەگەڵ یەكەم ساڵیادی دامەزراندنی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، دواتر ماڵەكەیان جێهێشت و بە پێی زانیارییەكانم لە رووباری دیجلەوە پەڕینەوە بۆ جەزیرەی بۆتان لە باكووری كوردستان و بە چاوساغی مستی سمۆی خەڵكی گوندی مزری نزیك عین دیواری سەر بە شاری دێرك».