زۆرێك له دایكان و باوكان پێیان وایه ده‌بێت منداڵه‌كانیان له كه‌سانی نامۆ و نه‌ناسراو بپارێزن، زۆرجار گوێمان له هۆشداری دووباره ده‌بێته‌وه كه له كه‌سانی نامۆ نزیك نه‌بنه‌وه و قسه‌یان له‌گه‌ڵ نه‌كه‌ن، به‌ڵام به‌پێی ئامارێك كه له‌لایه‌ن ڕێكخراوی راین
( RAINN )ی ئه‌مریكی كه تایبه‌ته به‌حاڵه‌ته‌كانی گێچه‌ڵ و ده‌ستدرێژی سێكسی، ده‌ركه‌وتووه 7%ی گێچه‌ڵكاران كه‌سانی نامۆ ونه‌ناسراون واته بێگانه‌ن، له‌به‌رامبه‌ردا 59% یان ناسیار و هاوڕێن و 34% ێشیان ئه‌ندامانی خێزانن، بۆیه زۆربه‌ی حاڵه‌ته‌كانی گێچه‌ڵكردن كه‌سێك ئه‌نجامی ده‌دات كه له‌لایه‌ن منداڵه‌وه ده‌ناسرێته‌وه، وه‌ك دراوسێ و هاوڕێی دایك و باوك یان به‌خێوكه‌ر و منداڵی دیكه‌ی هاوته‌مه‌ن یان گه‌وره‌تر.
نیشانه‌كانی گێچه‌ڵی سێكسی منداڵ چین؟
منداڵ ئه‌گه‌ر گێچه‌ڵی پێبكرێت یان ده‌ستدرێژی بكرێته سه‌ری چه‌ند نیشانه‌یه‌كی تێدا ده‌رده‌كه‌ون بۆیه ده‌بێت له‌نزیكه‌وه گرنگی به‌منداڵه‌كه‌ت بده‌یت و به‌دواداچوون بۆ هه‌موو گۆڕانكارییه‌ك بكه‌یت له‌ڕه‌فتاره‌كانیدا به‌ده‌رده‌كه‌ون.
بۆئه‌وه‌ی دڵنیا بیت كه‌ئه‌م گۆڕانكارییه ئاساییه یان نا بۆیه پێویسته گرنگی به‌م خاڵانه‌بده‌یت:
1-گۆڕانكاری له‌ناكاو و توند له‌ره‌فتاره‌كانیدا، و بوونی دڵه‌ڕاوكێی به‌رده‌وام و كاردانه‌وه‌ی شه‌ڕانگێزانه .
2- له‌كاتی به‌ركه‌وتنی جه‌سته‌ی به هه‌ركه‌سێك ده‌كه‌وێته دۆخێكی نائارامه‌وه و تووشی شه‌ڵه‌ژان و ناره‌حه‌تییه‌كی زۆرده‌بێت .
3- هه‌ستكردن به ترس و نیگه‌رانی به‌رده‌وام، هه‌روه‌ها توشبوون به خه‌مۆكی و هه‌ستكردن به‌نائومێدی.
4-هه‌ندێ جار هه‌وڵده‌دات هێرشبكاته سه‌ر كه‌سانی تر و ئازاریان پێبگه‌یه‌نێت.
5-تێكچوونی كاته‌كانی نووستن و ژه‌مه‌كانی نانخواردن؛ زۆرجار له‌شه‌واندا تووشی دڵه‌ڕاوكێیه‌كی زۆرده‌بێت و خه‌ونی قورس و ناخۆش ده‌بێت .
6-خۆبه‌دوورگرتن له كه‌سێكی دیاریكراو یان شوێنێك، یان هه‌ندێ جار ئاماده‌نییه له‌گه‌ڵ ئه‌ندامانی خێزانه‌كه‌ی سه‌ردانی ماڵی خزمێك یان هاوڕێیه‌كی دیاریكراو بكات، به‌بێ ئه‌وه‌ی هۆكاره‌كه‌ی ڕوونبكاته‌وه
7-ره‌فتاركردن به شێوه‌یه‌كی سێكسی یان به‌كارهێنانی وشه‌و ده‌سته‌واژه‌ی سێكسی ئه‌وتۆ كه بۆ ته‌مه‌نه‌كه‌ی گونجاونییه.
8-بوونی شوێنه‌واری لێدان یان سووتان و ڕووشان له‌سه‌ر جه‌سته‌ی به‌بێ رووداوێكی دیار و ئاشكرا.
ده‌ركه‌وتنی ناڕێك و بێباكانه.
منداڵ كاتێك گێچه‌ڵی پێده‌كرێت ئایه بۆچی ده‌یشارێته‌وه و به‌دایك و باوكی ناڵێت؟
وه‌ڵامی ئه‌م پرسیاره له‌م چه‌ند خاڵه‌دا چڕده‌بێته‌وه:
یه‌كه‌م: گێچه‌ڵكار قه‌ناعه‌ت به منداڵه‌كه ده‌كات كه دایك و باوكی توڕه ده‌بن ئه‌گه‌ر له‌م باره‌یه‌وه بزانن. به‌مه‌یش هزر و بیری منداڵه‌كه تووشی شه‌ڵه‌ژان ده‌بێت و راست وهه‌ڵه‌ی لێ تێكه‌ڵاوده‌بێت.
دووه‌م : هه‌ندێ جار گێچه‌ڵكاره‌كه هه‌ڕه‌شه له منداڵه‌كه ده‌كات ئه‌گه‌ر كه‌سێك له‌و باره‌یه‌وه بزانێت ئه‌وا زیان به ئه‌ندامێكی خێزانه‌كه‌ی ده‌گه‌یه‌نێت.
سێهه‌م : هه‌ندێ كات ، ده‌ستدرێژیكار منداڵه‌كه قایل ده‌كات كه ئه‌وه‌ی له نێوانیاندا ڕوویداوه یارییه‌كی ئاسایی بووه یان نهێنیه‌كی تایبه‌ته به خۆیانه.
چواره‌م : هه‌ندێ جاریش منداڵه‌كه پێیوایه ئه‌وه‌ی ڕوویداوه هه‌ڵه‌ی خۆی بووه بۆیه ئه‌ترسێت ئاشكرابێت و سزا بدرێت.
چه‌ند رێكارێك بۆ رێگریكردن له‌ده‌ستدرێژی بۆسه‌ر منداڵان
یه‌كه‌م : سه‌ره‌تا ده‌بێت ئه‌وه‌بزانرێت كه شێوازی په‌یوه‌ندیكردن له‌گه‌ڵ منداڵان به‌پێی ته‌مه‌نیان ده‌گۆڕێت، بۆیه زاراوه‌ی جیاواز و ڕوونكردنه‌وه‌ی جیاواز به‌كارده‌هێنین بۆ منداڵان له ته‌مه‌نی ٤ یان ١٠ ساڵیدا؛ هه‌ر ته‌مه‌نێك ئاستێكی ده‌روونی دیاریكراوی هه‌یه بۆ تێگه‌یشتن له شته‌كان، به‌گشتی ئه‌وه‌ی منداڵ ده‌بێت بزانێت ئه‌وه‌یه: ئاشنابكرێت به‌ئه‌ندامانی جه‌سته‌ی، ته‌نانه‌ت شوێنه‌هه‌ستیاره‌كانیشی پێویسته ناوه‌كانیان بزانێت ،و فێربكرێت كه ئه‌و ئه‌ندامانه به‌شێكن له‌جه‌سته‌ی و كه‌س مافی ئه‌وه‌ی نییه ده‌ستی بۆبه‌رێت .
دووه‌م :ده‌بێت منداڵ فێربكرێت له‌به‌رچاوی خه‌ڵكی ده‌ست بۆ ئه‌ندامه‌كانی له‌شی نه‌بات.
سێهه‌م:منداڵ رابهێنه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر كه‌سێك زۆری لێكرد بۆ ئه‌نجامدانی كارێك ئه‌وا به‌ده‌نگی به‌رز بڵێت ((نه‌خێر ))و به‌زووترین كات هه‌ڵبێت و خۆی بگه‌یه‌نێته شوێنێكی قه‌ره‌باڵغ .
چواره‌م:ئه‌بێ منداڵ رابهێنرێت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی گه‌ر كه‌سێك ویستی یاساكان بشكێنێت و گێچه‌ڵی پێبكات ئه‌وا نه‌ترسێت و به زووترین كات دایك وباوكی لێ ئاگه‌داربكاته‌وه.
پێنجه‌م :پێویسته دایك وباوك له‌حاڵه‌تی وادا هه‌رگیز سه‌رزه‌نشتی منداڵه‌كه‌یان نه‌كه‌ن ،چونكه هه‌ر سه‌رزه‌نشتكردنێك واده‌كات منداڵه‌كه دۆخه‌كه به‌نهێنی بهێڵیته‌وه .
ئا/كاردۆ محه‌مه‌د
Copyright © 2020 Kirkuk Tv All Rights Reserved Designed And Developed By AVESTA GROUP